حدیث ۱:
وَ بِهَذَا اَلْإِسْنَادِ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ
عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ عُثْمَانَ عَنْ
بَشِیرٍ اَلْعَطَّارِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ
یَقُولُ: نَحْنُ قَوْمٌ فَرَضَ اَللَّهُ طَاعَتَنَا وَ أَنْتُمْ تَأْتَمُّونَ
بِمَنْ لاَ یُعْذَرُ اَلنَّاسُ بِجَهَالَتِهِ
بشیر عطار میگوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم مى‌فرمود:
ما [اهل بیت] مردمى هستیم که خداوند طاعت ما را واجب کرده است، و شما از کسی پیروى
مى‌کنید که مردم به نادانى [و عدم معرفت] او معذور نیستند
الکافی، جلد ۱ صفحه ۱۸۶، چاپ دار الکتب الإسلامیة
بیان:
از احادیث بسیار استفاده می‌شود که شناخت امام معصوم واجب بوده،
و خداوند متعال عذر کسی را در نشناختن امام نمی‌پذیرد
حدیث ۲:
عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَى
اَلْحَلَبِیِّ عَنْ بَشِیرٍ اَلدَّهَّانِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ
السَّلاَمُ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : مَنْ مَاتَ
وَ هُوَ لاَ یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً فَعَلَیْکُمْ بِالطَّاعَةِ
قَدْ رَأَیْتُمْ أَصْحَابَ عَلِیٍّ وَ أَنْتُمْ تَأْتَمُّونَ بِمَنْ لاَ یُعْذَرُ اَلنَّاسُ
بِجَهَالَتِهِ لَنَا کَرَائِمُ اَلْقُرْآنِ وَ نَحْنُ أَقْوَامٌ اِفْتَرَضَ اَللَّهُ
طَاعَتَنَا وَ لَنَا اَلْأَنْفَالُ وَ لَنَا صَفْوُ اَلْمَالِ
امام صادق (علیه السلام) به نقل از پیامبر (صلی الله علیه و
آله) فرمود: هر کس بمیرد و امام خود را نشناخته باشد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.
پس بر شما باد به فرمان‌بُرداری. شما یاران امیرالمومنین (علیه السلام) را دیده‌اید
[که چگونه بودند و حرف شنوی داشتند]. شما از کسی پیروی می‌کنید که مردم در نشناختن
او معذور نیستند. آیات نفیس قرآن درباره ما است. ما [اهل بیت] مردمی‌هستیم که خداوند
اطاعت و فرمانبرداری از ما را [بر مخلوقات] واجب نموده. انفال و برگزیده اموال از آنِ
ماست
المحاسن، جلد ۱ صفحه ۱۵۴، چاپ دار الکتب الإسلامیة
حدیث ۳:
عَنْهُ عَنِ اِبْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ
أَبِی اَلْیَسَعِ عِیسَى بْنِ اَلسَّرِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ
السَّلاَمُ : إِنَّ اَلْأَرْضَ لاَ تَصْلُحُ إِلاَّ بِالْإِمَامِ وَ مَنْ مَاتَ لاَ
یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً وَ أَحْوَجُ مَا یَکُونُ أَحَدُکُمْ
إِلَى مَعْرِفَتِهِ إِذَا بَلَغَتْ نَفْسُهُ هَذِهِ وَ أَهْوَى بِیَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ
یَقُولُ لَقَدْ کُنْتُ عَلَى أَمْرٍ حَسَنٍ
امام صادق (علیه السلام) فرمود: به راستی زمین بی امام [معصوم]
اصلاح نمی‌شود، و هر کس بمیرد و امام خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است، و بیشترین
زمانی که بنده به شناخت امام نیاز پیدا می‌کند، وقتی است که جانش به اینجا برسد، و
[امام] با دست خود به سینه‌اش اشاره کرد [لحظه مرگ]، در آن وقت میگوید: عقیده نیکویی
داشتم
المحاسن، جلد ۱ صفحه ۱۵۴، چاپ دار الکتب الإسلامیة
حدیث ۴:
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ
یُونُسَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عِیسَى بْنِ اَلسَّرِیِّ قَالَ: قُلْتُ
لِأَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ حَدِّثْنِی عَمَّا بُنِیَتْ عَلَیْهِ
دَعَائِمُ اَلْإِسْلاَمِ إِذَا أَنَا أَخَذْتُ بِهَا زَکَى عَمَلِی وَ لَمْ یَضُرَّنِی
جَهْلُ مَا جَهِلْتُ بَعْدَهُ فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ
أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اَلْإِقْرَارُ
بِمَا جَاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِ اَللَّهِ وَ حَقٌّ فِی اَلْأَمْوَالِ مِنَ اَلزَّکَاةِ
وَ اَلْوَلاَیَةُ اَلَّتِی أَمَرَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا وَلاَیَةُ آلِ مُحَمَّدٍ
صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَإِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ
وَ آلِهِ قَالَ مَنْ مَاتَ وَ لاَ یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً قَالَ
اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ أُولِی
اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ» فَکَانَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ ثُمَّ صَارَ مِنْ بَعْدِهِ
اَلْحَسَنُ ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ اَلْحُسَیْنُ ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ
ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ثُمَّ هَکَذَا یَکُونُ اَلْأَمْرُ إِنَّ
اَلْأَرْضَ لاَ تَصْلُحُ إِلاَّ بِإِمَامٍ وَ مَنْ مَاتَ لاَ یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ
مِیتَةً جَاهِلِیَّةً وَ أَحْوَجُ مَا یَکُونُ أَحَدُکُمْ إِلَى مَعْرِفَتِهِ إِذَا
بَلَغَتْ نَفْسُهُ هَاهُنَا قَالَ وَ أَهْوَى بِیَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ یَقُولُ حِینَئِذٍ
لَقَدْ کُنْتُ عَلَى أَمْرٍ حَسَنٍ
عیسى بن السرى میگوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم:
براى من باز گو از هر آنچه دعائم (ستونهای) اسلام بر آن استوار است، که چون من بدانها
عمل کنم، کردارم پاک و درست باشد و ندانستن چیزى برایم زیان نکند بعد از آن. در پاسخ
فرمود: آن شهادت به این است که شایسته پرستشى جز الله نیست، و حضرت محمد (صلی الله
علیه و آله) رسول خدا است، و اقرار به هر آنچه او از طرف خدا آورده است، و حق اموال
که زکات است، و قبول ولایت ائمهاى که الله عز وجل به آن فرمان داده یعنى ولایت آل
محمد (صلی الله علیه و آله) زیرا پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرموده: هر که بمیرد
و امام خود را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده، خدای عز و جل فرموده: «أَطِیعُوا اَللّٰهَ
وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ أُولِی اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ» {سوره نساء آیه ۵۹} «اطاعت
کنید خدا را و اطاعت کنید رسول را و صاحب الأمر خود را» که صاحب الأمر على بود، و پس
از وى حسن بود و سپس بعد از او حسین و پس از او على بن الحسین و سپس محمد بن على (علیهم
السلام) سپس امر [امامت] بر این روش است، زمین اصلاح نشود جز به وجود امام، هر که بمیرد
و امام زمان خود را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است. و بیشتر از همه وقت شما به معرفت
امام حاجت دارید، وقتى که نفس به اینجا رسد (راوی میگوید امام با دست خود اشاره به
سینه اش کرد) در این هنگام است که میگوید: من در مذهب خوبى بودم (عقیده خوبى داشتم)
الکافی، جلد ۲ صفحه ۲۱، چاپ دار الکتب الإسلامیة
حدیث ۵:
عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّضْرِ عَنْ یَحْیَى اَلْحَلَبِیِّ
عَنْ حُسَیْنِ بْنِ أَبِی اَلْعَلاَءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ
السَّلاَمُ عَنْ قَوْلِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَنْ مَاتَ
لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً فَقَالَ نَعَمْ لَوْ أَنَّ اَلنَّاسَ
تَبِعُوا عَلِیَّ بْنَ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ وَ تَرَکُوا عَبْدَ اَلْمَلِکِ
بْنَ مَرْوَانَ اِهْتَدَوْا فَقُلْنَا مَنْ مَاتَ لاَ یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً
جَاهِلِیَّةً مِیتَةَ کُفْرٍ فَقَالَ لاَ مِیتَةَ ضَلاَلٍ
حسین بن ابی العلا گفت: از امام صادق (علیه السلام) راجع به
این فرمایش پیامبر (صلی الله علیه و آله) پرسیدم، «هر کس بمیرد در حالی که بر او امامی
نباشد به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است، فرمود: صحیح است. اگر مردم پیرو علی بن الحسین
[امام سجاد علیه السلام] می‌شدند و عبدالملک بن مروان را رها می‌کردند، هدایت می‌یافتند.
گفتم: آیا کسی که با نشناختن امام بمیرد، مرگش در حال کفر است؟ فرمود: نه، مرگ در حال
ضلال و گمراهی است
المحاسن، جلد ۱ صفحه ۱۵۴، چاپ دار الکتب الإسلامیة
علامه مجلسی (رحمه الله) در شرح این روایت می‌نویسد:
لعله علیه السلام إنما نفی الکفر لأن السائل توهم أنه یجری علیه
أحکام الکفر فی الدنیا فنفی ذلک و أثبت له الضلال عن الحق فی الدنیا و عن الجنة فی
الآخرة فلا یدخل الجنة أبدا فلا ینافی الأخبار الآتیة التی أثبتوا فیها لهم الکفر فإن
المراد بها أنهم فی حکم الکفار فی الآخرة و یحتمل أن یکون نفی الکفر لشمول من لا یعرف
من المستضعفین لأن فیهم احتمال النجاة من العذاب فسائر الأخبار محمولة علی من سواهم
و سیأتی القول فی ذلک فی کتاب الإیمان و الکفر إن شاء الله تعالی
امام (علیه السلام) کفر را نفی کرد، زیرا سوال کننده خیال می‌کرد
احکام کفر در دنیا بر چنین شخصی جاری است. به همین جهت فرمود: نه او گمراه است در دنیا
و به بهشت نخواهد رفت در آخرت و هرگز راهی به بهشت ندارد. این خبر منافی با اخبار دیگری
که اثبات کفر می‌کند نخواهد بود، زیرا آن اخبار ناظر به این است که چنین افرادی در
آخرت در حکم کفارند. احتمال دارد نفی کفر شامل کسانی شود که معرفت ندارند و از باب
استضعاف باشد، زیرا درباره آنها احتمال رهایی از از عذاب وجود دارد. دیگر روایات بر
غیر این‌ها حمل می‌شود و إن شاء الله آن موضوع در «کتاب الإیمان و الکفر» خواهد آمد
بحارالانوار، جلد ۲۳ صفحه ۷۷، چاپ دار إحیاء التراث العربی
حدیث ۶:
عَنْهُ عَنِ اَلنَّضْرِ عَنْ یَحْیَى عَنْ أَیُّوبَ بْنِ اَلْحُرِّ
قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَقُولُ قَالَ أَبِی: مَنْ
مَاتَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً
امام صادق (علیه السلام) فرمود: پدرم [امام باقر علیه السلام]
فرمودند: هر کس بمیرد و امامی‌نداشته باشد، به مرگ جاهلی مرده است
المحاسن، جلد ۱ صفحه ۱۵۵، چاپ دار الکتب الإسلامیة
حدیث ۷:
وَ عَنْهُ ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى ، عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ
عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ ، عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ ، عَنْ أَبِی بَکْرٍ اَلْحَضْرَمِیِّ:
عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ، قَالَ: مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ
إِمَامٌ، مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس بمیرد و امامی‌نداشته
باشد، به مرگ جاهلی مرده است
الإمامة و التبصرة من الحیرة، صفحه ۸۲، چاپ مدرسة الإمام المهدی
(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
حدیث ۸:
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ اَلْمُتَوَکِّلِ رَضِیَ
اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ اَلْحِمْیَرِیُّ قَالَ
حَدَّثَنَا اَلْحَسَنُ بْنُ ظَرِیفٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ عَنْ مُحَمَّدِ
بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَبِی اَلْحَسَنِ اَلرِّضَا عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ: مَنْ
مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً فَقُلْتُ لَهُ کُلُّ مَنْ
مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً قَالَ نَعَمْ وَ اَلْوَاقِفُ
کَافِرٌ وَ اَلنَّاصِبُ مُشْرِکٌ
امام رضا (علیه السلام) فرمود: هر کس بمیرد و امامى نداشته باشد
به مرگ جاهلیت مرده است. محمد بن اسماعیل (راوی حدیث) میگوید به امام عرض کردم: آیا
هر کسى که بمیرد و امامى نداشته باشد به مرگ جاهلیّت مرده است؟ فرمود: بله، و واقفی
1کافر و ناصبی
2مشرک است
کمال الدین و تمام النعمة، جلد ۲ صفحه ۶۶۸، چاپ دار الکتب الإسلامیة
[1]: فرقه واقفیه:
گمراهانی بودند که بر امامت حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) توقف کرده و امامان پس
از ایشان را نپذیرفتند
[2]: دشمنان اهل
بیت (علیهم السلام)
حدیث ۹:
عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلنُّعْمَانِ
اَلنَّخَعِیِّ
قَالَ حَدَّثَنِی اَلْحَارِثُ
بْنُ اَلْمُغِیرَةِ اَلنَّضْرِیُّ قَالَ سَمِعْتُ عُثْمَانَ بْنَ اَلْمُغِیرَةِ یَقُولُ
حَدَّثَنِی اَلصَّادِقُ عَنْ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ قَالَ
رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:
مَنْ مَاتَ بِغَیْرِ إِمَامِ جَمَاعَةٍ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً قَالَ اَلْحَارِثُ
بْنُ اَلْمُغِیرَةِ فَلَقِیتَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ
نَعَمْ قُلْنَا فَمَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً قَالَ مَیْتَةَ کُفْرٍ وَ ضَلاَلٍ وَ
نِفَاقٍ
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس بمیرد و او را امامی
نباشد، به مرگ جاهلی مرده است. حارث بن مغیره میگوید: امام صادق (علیه السلام) را
ملاقات کردم [و درباره این حدیث پیامبر سوال کردم که آیا شما آن را بیان فرمودید] امام
فرمود: بله، ما آن را گفته‌ایم، و به مرگ جاهلی مرده است؛ یعنی مرگ [در حالِ] کفر و
گمراهی و نفاق
المحاسن، جلد ۱ صفحه ۱۵۵، چاپ دار الکتب الإسلامیة
حدیث ۱۰:
حَدَّثَنَا أَبِی وَ مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ وَ مُحَمَّدُ
بْنُ مُوسَى بْنِ اَلْمُتَوَکِّلِ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُمْ قَالُوا حَدَّثَنَا سَعْدُ
بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ وَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ اَلْحِمْیَرِیُّ جَمِیعاً عَنْ
مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ اَلْمُکَارِی
عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ:
مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةَ کُفْرٍ وَ شِرْکٍ وَ
ضَلاَلَةٍ
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس بمیرد و امامی‌نداشته
باشد، به مرگ جاهلیِ کفر و شرک و گمراهی مرده است
کمال الدین و تمام النعمة، جلد ۲ صفحه ۴۱۲، چاپ دار الکتب الإسلامیة
الإمامة والتبصرة من الحیرة، صفحه ۸۳، چاپ مدرسة الإمام المهدی
حدیث ۱۱:
عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلنُّعْمَانِ عَنْ مُحَمَّدِ
بْنِ مَرْوَانَ عَنِ اَلْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ عَلَیْهِ
السَّلاَمُ یَقُولُ: مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ فَمَوْتُهُ مِیتَةٌ جَاهِلِیَّةٌ
وَ لاَ یُعْذَرُ اَلنَّاسُ حَتَّى یَعْرِفُوا إِمَامَهُمْ وَ مَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ
لِإِمَامِهِ لاَ یَضُرُّهُ تَقَدُّمُ هَذَا اَلْأَمْرُ أَوْ تَأَخُّرُهُ وَ مَنْ مَاتَ
عَارِفاً لِإِمَامِهِ کَانَ کَمَنْ هُوَ مَعَ اَلْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ
فضیل بن یسار میگوید از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود:
هر کس بدون امام بمیرد، به مرگ جاهلیت مرده است. هرگز عذر مردم را در شناختن امام نمی
پذیرند. کسی که با شناختن امام بمیرد، او را زیانی نخواهد رسید، چه جلوتر از ظهور امام
بمیرد یا بعد از آن. و کسی که با معرفت و شناخت امام از دنیا برود، مانند کسی است که
با حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خیمه او بوده باشد
المحاسن، جلد ۱ صفحه ۱۵۵، چاپ دار الکتب الإسلامیة
الکافی، جلد ۱ صفحه ۳۷۱، چاپ دار الکتب الإسلامیة
الغیبة (للنعمانی)، صفحه ۳۳۰، مکتبة الصدوق
حدیث ۱۲:
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ نَصْرِ بْنِ هَوْذَةَ اَلْبَاهِلِیُّ
قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ إِسْحَاقَ اَلنَّهَاوَنْدِیُّ بِنَهَاوَنْدَ سَنَةَ
ثَلاَثٍ وَ سَبْعِینَ وَ مِائَتَیْنِ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ حَمَّادٍ
اَلْأَنْصَارِیُّ سَنَةَ تِسْعٍ وَ عِشْرِینَ وَ مِائَتَیْنِ قَالَ حَدَّثَنَا یَحْیَى
بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ
عَلَیْهِ السَّلاَمُ: یَا یَحْیَى بْنَ عَبْدِ اَللَّهِ مَنْ بَاتَ لَیْلَةً لاَ یَعْرِفُ
فِیهَا إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً
یحیى بن عبد اللّٰه میگوید: امام صادق (علیه السلام) به من
فرمود: اى یحیى بن عبد اللّٰه؛ هر کس شبى را سپرى کند که در آن شب امام خود را نشناسد
(نداند امامش کیست) به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است
الغیبة(للنعمانی)، صفحه ۱۲۷، چاپ مکتبة الصدوق
حدیث ۱۳:
أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ قَالَ حَدَّثَنَا
عَلِیُّ بْنُ اَلْحَسَنِ مِنْ کِتَابِهِ
قَالَ
حَدَّثَنَا اَلْعَبَّاسُ بْنُ عَامِرٍ عَنْ عَبْدِ اَلْمَلِکِ بْنِ عُتْبَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ
بْنِ وَهْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَقُولُ قَالَ
رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ مَاتَ لاَ یَعْرِفُ إِمَامَهُ
مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً
معاویة بن وَهْب میگوید: شنیدم که امام صادق (علیه السلام)
که می‌فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر کس در حالى که امام خودش
را نمى‌شناسد بمیرد، به مرگ جاهلیت مرده است
الغیبة(للنعمانی)، صفحه ۱۲۹، چاپ مکتبة الصدوق
حدیث ۱۴:
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ
اِبْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی اَلْحَسَنِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ: فِی قَوْلِ اَللَّهِ
عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اِتَّبَعَ هَوٰاهُ بِغَیْرِ هُدىً مِنَ اَللّٰهِ»
قَالَ یَعْنِی مَنِ اِتَّخَذَ دِینَهُ رَأْیَهُ بِغَیْرِ إِمَامٍ مِنْ أَئِمَّةِ اَلْهُدَى
ابن أبى نصر بزنطی (از اصحاب اجماع) مى‌گوید: حضرت ابو الحسن
على بن موسی الرضا (علیه السلام) در تفسیر قول خداى عز و جل: «وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ
اِتَّبَعَ هَوٰاهُ بِغَیْرِ
هُدىً مِنَ اَللّٰهِ
- و گمراه‌تر از کسی که بدون هدایتی از سوی خدا، از هواهای نفسانی خود پیروی کند کیست؟
{سوره قصص آیه ۵۰}» فرمود: یعنی کسی که دین خود را از ائمه هدی (علیهم السلام) نگیرد
الکافی، جلد ۱ صفحه ۳۷۴، چاپ دار الکتب الإسلامیة
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، صفحه ۱۳، چاپ منشورات مکتبة
آیة الله العظمی‌المرعشی النجفی
الغیبة (للنعمانی)، صفحه ۱۳۰، چاپ مکتبة الصدوق
حدیث ۱۵:
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ
مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ
اَلسَّلاَمُ قَالَ: مَنْ أَشْرَکَ مَعَ إِمَامٍ إِمَامَتُهُ مِنْ عِنْدِ اَللَّهِ مَنْ
لَیْسَتْ إِمَامَتُهُ مِنَ اَللَّهِ کَانَ مُشْرِکاً بِاللَّهِ
امام صادق (علیه السلام) فرمود: کسى که با امامى که امامتش از
جانب خدا است کسی را شریک کند که امامتش از جانب خدا نیست، به خدا شرک ورزیده است
الکافی، جلد ۱ صفحه ۳۷۳، چاپ دار الکتب الإسلامیة
الغیبة(للنعمانی)، صفحه ۱۳۰، چاپ مکتبة الصدوق
الإمامة و التبصرة من الحیرة، صفحه ۹۱، چاپ مدرسة الإمام المهدی
(عج)
بیان:
چرا که به نَصّ قرآن کریم و احادیث صحیحه، نصب امام با خداوند
متعال است. و عقیده به امام غیر منصوب از طرف خداوند شرکت در کار خداست
حدیث ۱۶:
أَخْبَرَنَا عَبْدُ اَلْوَاحِدِ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ قَالَ
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ رَبَاحٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِیٍّ
اَلْحِمْیَرِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی اَلْحَسَنُ بْنُ أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ اَلْکَرِیمِ
بْنِ عَمْرٍو اَلْخَثْعَمِیِّ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: قُلْتُ
لِأَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ رَجُلٌ یَتَوَلاَّکُمْ وَ یَبْرَأُ مِنْ
عَدُوِّکُمْ وَ یُحَلِّلُ حَلاَلَکُمْ وَ یُحَرِّمُ حَرَامَکُمْ وَ یَزْعُمُ أَنَّ
اَلْأَمْرَ فِیکُمْ لَمْ یَخْرُجْ مِنْکُمْ إِلَى غَیْرِکُمْ إِلاَّ أَنَّهُ یَقُولُ
إِنَّهُمْ قَدِ اِخْتَلَفُوا فِیمَا بَیْنَهُمْ وَ هُمُ اَلْأَئِمَّةُ اَلْقَادَةُ
فَإِذَا اِجْتَمَعُوا عَلَى رَجُلٍ فَقَالُوا هَذَا قُلْنَا هَذَا فَقَالَ عَلَیْهِ
السَّلاَمُ إِنْ مَاتَ عَلَى هَذَا فَقَدْ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً
عبد اللّٰه بن أبى یعفور میگوید: به امام صادق (علیه السلام)
عرض کردم: مردى ولایت شما را قبول دارد و از دشمن شما بیزارى مى‌جوید، و حلال شما را
حلال مى‌داند و حرام شما را حرام مى‌داند؛ و مى‌پندارد که امر [امامت] در میان شما
خاندان است و از میان شما به سوى دیگران خارج نشده، جز اینکه مى‌گوید: آنان (اهل بیت)
در آنچه بین خودشان است اختلاف دارند و با وجود اینکه خود امامان پیشوا هستند، هرگاه
خود بر کسى متّفق القول شدند و گفتند: این (امام) است، ما نیز مى‌گوئیم همان امام است،
امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر او بر این اعتقاد بمیرد، به مرگ جاهلیّت مرده است
الغیبة (للنعمانی)، صفحه ۱۳۳، چاپ مکتبة الصدوق
حدیث ۱۷:
حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ
اَلْکَرِیمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی
حَمْزَةَ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: لاَ یُعْذِرُ اَللَّهُ یَوْمَ
اَلْقِیَامَةِ أَحَداً یَقُولُ: یَا رَبِّ لَمْ أَعْلَمْ أَنَّ
وُلْدَ
فَاطِمَةَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ هُمُ اَلْوُلاَةُ عَلَى اَلنَّاسِ کَافَّةً،
وَ فِی شِیعَةِ وُلْدِ فَاطِمَةَ أَنْزَلَ اَللَّهُ هَذِهِ اَلْآیَةَ خَاصَّةً یٰا
عِبٰادِیَ اَلَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ
اَللّٰهِ اَلْآیَةَ
أبی حمزه ثمالی میگوید امام باقر (علیه السلام) فرمود: خداوند
متعال روز قیامت عذر احدی را نمی‌پذیرد که بگوید خدایا! من نمی‌دانستم که فرزندان حضرت
فاطمه زهرا (سلام الله علیها) رهبر و امام بر تمام مردمند. این آیه خاصه درباره شیعیان
اولاد فاطمه (علیها السلام) نازل شده: «قُلۡ یَٰعِبَادِیَ ٱلَّذِینَ أَسۡرَفُواْ عَلَىٰٓ
أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُواْ مِن رَّحۡمَةِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ یَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ
جَمِیعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِیمُ - بگو:ای بندگان من که [با ارتکاب
گناه] بر خود زیاده روی کردید! از رحمت خدا نومید نشوید، یقیناً خدا همه گناهان را
می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است» {سوره زُمَر آیه ۵۳}
تفسیر القمی، جلد ۲ صفحه ۲۵۰، چاپ دار الکتاب - قم
معانی الأخبار، صفحه ۱۰۷، چاپ دار المعرفة للطباعة والنشر
تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، صفحه ۵۰۷، چاپ
مؤسسة النشر الإسلامی
حدیث ۱۸:
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ
بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَى اَلرِّضَا عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ: ...وَ قَالَ
أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ: مَنْ سَرَّهُ أَنْ لاَ یَکُونَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ
اَللَّهِ حِجَابٌ حَتَّى یَنْظُرَ إِلَى اَللَّهِ وَ یَنْظُرَ اَللَّهُ إِلَیْهِ، فَلْیَتَوَلَّ
آلَ مُحَمَّدٍ وَ یَبْرَأَ مِنْ عَدُوِّهِمْ، وَ یَأْتَمَّ بِالْإِمَامِ مِنْهُمْ،
فَإِنَّهُ إِذَا کَانَ کَذَلِکَ نَظَرَ اَللَّهُ إِلَیْهِ وَ نَظَرَ إِلَى اَللَّهِ
...
امام باقر (علیه السلام) فرمود: هر کس مسرور می‌شود از اینکه
بین او و خدا حجابی نباشد، تا خدا را ببیند و خداوند او را مشاهده کند، باید آل محمّد
(علیهم السّلام) را دوست بدارد و از دشمنانشان بیزار باشد و پیرو امام از این خانواده
گردد. اگر چنین بود، خدا را می‌بیند و خدا نیز او را می‌بیند
قُرب الإسناد، صفحه ۳۵۱، چاپ مؤسسه آل البیت علیهم السلام
علامه مجلسی (رحمه الله) در شرح این روایت می‌نویسد:
المراد بالنظر إلی الله النظر إلی رحمته و کرامته أو إلی أولیائه
أو غایة معرفته بحسب وسع المرء و قابلیته
منظور از نظر؛ دیدنِ رحمت و کرامت [و لطف] خدا است، یا نظر به
اولیای خدا یا به نهایت [رساندن] درجه معرفت به اندازه وسعِ [قدرت و نیروی بشری] و
قابلیت اشخاص است. (یا کنایه از تقرب بنده به خداوند می‌باشد.)
بحارالانوار، جلد ۲۳ صفحه ۸۱، چاپ دار إحیاء التراث العربی
حدیث ۱۹:
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سلم
[سَالِمِ] بْنِ اَلْبَرَاءِ اَلْجِعَابِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو مُحَمَّدٍ اَلْحَسَنُ
بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْعَبَّاسِ اَلرَّازِیُّ اَلتَّمِیمِیُّ
قَالَ حَدَّثَنِی سَیِّدِی عَلِیُّ بْنُ مُوسَى اَلرِّضَا عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ
حَدَّثَنِی أَبِی مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی [ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ
عَنْ أَبِی ] مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ
قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی اَلْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَلِیُّ
بْنُ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ
عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ مِنْ وُلْدِی مَاتَ مِیتَةً
جَاهِلِیَّةً وَ یُؤْخَذُ بِمَا عَمِلَ فِی اَلْجَاهِلِیَّةِ وَ اَلْإِسْلاَمِ
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس بمیرد و او را امامى
از فرزندان من نباشد به مرگ جاهلیت مرده است. و از او نسبت به کرداری که در جاهلیت
انجام داده و آنچه که در اسلام عمل کرده مؤاخذه و بازخواست می‌شود
عیون أخبار الرضا (ع)، جلد ٢ صفحه ۵۸، چاپ منشورات جهان
کنز الفوائد، جلد ۱ صفحه ۳۲۷، چاپ دار الأضواء
حدیث ۲۰:
أَخْبَرَنَا أَبُو عُمَرَ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ، قَالَ:
أَخْبَرَنَا اَلْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ بَزِیعٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا قَاسِمُ بْنُ
اَلضَّحَّاکِ، قَالَ: حَدَّثَنِی شَهْرُ بْنُ حَوْشَبٍ أَخُو اَلْعَوَّامِ، عَنْ أَبِی
سَعِیدٍ اَلْهَمْدَانِیِّ: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ) «إلاّٰ مَنْ
تٰابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صٰالِحاً. قَالَ: وَ اَللَّهِ لَوْ أَنَّهُ تَابَ وَ آمَنَ
وَ عَمِلَ صَالِحاً، وَ لَمْ یَهْتَدِ إِلَى وَلاَیَتِنَا وَ مَوَدَّتِنَا وَ مَعْرِفَةِ
فَضْلِنَا، مَا أَغْنَى عَنْهُ ذَلِکَ شَیْئاً
امام باقر (علیه السلام) درباره این آیه که مى‌فرماید: «إلاّٰ
مَنْ تٰابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صٰالِحاً - مگر آنان که توبه کنند و ایمان آورند و نیکوکار
باشند» {سوره مریم آیه ۶۰} فرمود: به خدا سوگند؛ اگر توبه کننده‌اى توبه کند و ایمان
بیاورد و کردار نیک انجام دهد، ولى به ولایت و دوستى و شناخت برترى ما هدایت نیابد،
آن کردارش او را سودی نمی‌رساند
الأمالی (للشیخ الطوسی)، صفحه ۲۵۹، چاپ مؤسسة البعثة
تفسیر فرات الکوفی، صفحه ۲۵۸، چاپ مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة
الإرشاد الإسلامی
حدیث ۲۱:
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ اَلْوَلِیدِ
رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلصَّفَّارُ عَنْ
أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
أَسْلَمَ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْهَاشِمِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ
عَنْ أَبَانِ بْنِ أَبِی عَیَّاشٍ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ اَلْهِلاَلِیِّ عَنْ أَمِیرِ
اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ
قَالَ:
قُلْتُ لَهُ مَا أَدْنَى مَا یَکُونُ بِهِ اَلرَّجُلُ ضَالاًّ
قَالَ أَنْ لاَ یَعْرِفَ مَنْ أَمَرَ اَللَّهُ بِطَاعَتِهِ
وَ فَرَضَ وَلاَیَتَهُ وَ جَعَلَهُ حُجَّتَهُ فِی أَرْضِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ
قُلْتُ فَمَنْ هُمْ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ اَلَّذِینَ قَرَنَهُمُ اَللَّهُ
بِنَفْسِهِ وَ نَبِیِّهِ فَقَالَ: یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اَللّٰهَ
وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ أُولِی اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ: فَقَبَّلْتُ رَأْسَهُ
وَ قُلْتُ أَوْضَحْتَ لِی وَ فَرَّجْتَ عَنِّی وَ أَذْهَبْتَ کُلَّ شَکٍّ کَانَ فِی
قَلْبِی
سُلیم بن قیس هلالى (رحمه الله) میگوید: به امیرالمومنین (علیه
السلام) عرض کردم: ناچیزترین چیزى که به سبب آن مردى گمراه مى‌شود چیست؟ حضرت فرمود:
آن است که امام خود را که خداوند به اطاعت از او فرمان داده، و ولایت او را واجب نموده،
و او را حجّت خویش در زمینش قرار داده، و شاهد و گواه خود بر مخلوقش ساخته، نشناسد.
عرضه داشتم: اى امیرالمومنین؛ ایشان چه کسانى هستند؟ حضرت فرمود: آنان که خداوند ایشان
را به نفس خود و پیغمبرش پیوند داده، و فرموده: {یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا
أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ أُولِی اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ - اى
کسانى که ایمان آورده‌اید اطاعت کنید خدا را و فرمان برید پیغمبر و صاحبان أمر را –
{سوره نساء آیه ۵۹} سلیم بن قیس میگوید: سر آن حضرت را بوسیدم و عرض کردم: مطلب را
برایم روشن نمودى، و گره از مشکلم گشودى، و هر تردیدى که در دلم بود زدودى
معانی الأخبار، صفحه ۳۹۴، چاپ دار المعرفة للطباعة والنشر
حدیث ۲۲:
حَدَّثَنَا أَبِی رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ
بْنُ إِدْرِیسَ عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عُبَیْدِ اَللَّهِ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ
بْنِ أَبِی عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ اَلْکَرِیمِ بْنِ عُبَیْدِ اَللَّهِ عَنْ سَلَمَةَ
بْنِ عَطَاءٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ: خَرَجَ اَلْحُسَیْنُ
بْنُ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَیُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّ
اَللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ مَا خَلَقَ اَلْعِبَادَ إِلاَّ لِیَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ
عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اِسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاهُ
فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَمَا مَعْرِفَةُ
اَللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ اَلَّذِی یَجِبُ عَلَیْهِمْ
طَاعَتُهُ
امام حسین (علیه السلام) بر اصحاب خود خارج شد و فرمود:ای مردم!
خداوند -که ذکر و یادش پر جلالت باد- بندگان را نیافرید مگر برای اینکه او را بشناسند.
چون او را شناختند بپرستندش و چون او را بپرستند از پرستش جز او بى نیاز می‌شوند. مردی
به ایشان عرض کرد:ای فرزند رسول خدا! پدر و مادرم به فدایت! شناختن خدا [در] چه چیزیست؟
حضرت فرمود: [اینکه] مردم هر زمان [و دوره]، آن امامی‌که اطاعتش بر آنها واجب شده را
بشناسند
شیخ صدوق (رحمه الله) پس از نقل روایت می‌نویسد:
قال مصنف هذا الکتاب یعنی بذلک أن یعلم أهل کل زمان أن الله
هو الذی لا یخلیهم فی کل زمان عن إمام معصوم فمن عبد ربا لم یقم لهم الحجة فإنما عبد
غیر الله عز و جل
اهل هر زمان باید بشناسند و بدانند که خدا ایشان را واننهاده
و زمین را خالی از امام معصوم نگذاشته است. پس کسی که آن خدایی را بپرستد که بر ایشان
حجت [و امام] اقامه نکرده، حقیقتا خدایی جز خدای (عزوجل) را پرستیده
علل الشرائع، جلد ۱ صفحه ۹، چاپ منشورات المکتبة الحیدریة ومطبعتها
فی النجف
همچنین علامه مجلسی (رضوان الله علیه) در کتاب شریف "بحارالانوار"
در شرح این روایت می‌نویسد:
لعله علیه السلام إنما فسر معرفة الله بمعرفة الإمام لبیان أن
معرفة الله لا یحصل إلا من جهة الإمام أو لاشتراط الانتفاع بمعرفته تعالی بمعرفته علیه
السلام و لما ذکره الصدوق رحمه الله أیضا وجه
شاید امام (علیه السلام) که معرفت خدا را معرفت امام دانسته،
منظورش این است که معرفت خدا حاصل نمی‌شود مگر از طرف امام، یا به جهت اینکه شرط انتفاع
از معرفت خدا، معرفت امام است که اگر خدا را بشناسد ولی امام شناسی نداشته باشد، خداشناسی
او برایش سودی ندارد؛ و توضیحی که صدوق نیز داده است بی‌مناسبت نیست
بحارالانوار، جلد ۲۳ صفحه ۸۳، چاپ دار إحیاء التراث العربی
حدیث ۲۳:
أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ
عَنِ اِبْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَمِیلٍ [جَمِیلَةَ] عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ
قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ : یَا أَبَانُ أَ تَرَى
أَنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لایَطلُبَ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ زَکَاةَ أَمْوَالِهِمْ
وَ هُمْ یُشْرِکُونَ بِهِ حَیْثُ یَقُولُ: «وَ وَیْلٌ
لِلْمُشْرِکِینَ`اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْتُونَ اَلزَّکٰاةَ
وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کٰافِرُونَ» قُلْتُ لَهُ: کَیْفَ ذَلِکَ جُعِلْتُ فِدَاکَ
فَسِّرْهُ لِی فَقَالَ وَیْلٌ لِلْمُشْرِکِینَ اَلَّذِینَ أَشْرَکُوا بِالْإِمَامِ
اَلْأَوَّلِ وَ هُمْ بِالْأَئِمَّةِ اَلْآخِرِینَ کَافِرُونَ، یَا أَبَانُ إِنَّمَا
دَعَا اَللَّهُ اَلْعِبَادَ إِلَى اَلْإِیمَانِ بِهِ فَإِذَا آمَنُوا بِاللَّهِ وَ
بِرَسُولِهِ اِفْتَرَضَ عَلَیْهِمُ اَلْفَرَائِضَ
اَبان بن تَغلِب میگوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود:
ای اَبان! خداوند از مشرکین زکات مالشان را نخواسته، در حالی که مشرک باشند، چنان چه
در این آیه می‌فرماید: «وَ وَیْلٌ لِلْمُشْرِکِینَ الَّذِینَ لا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ
وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُونَ - و وای بر مشرکان؛ همان کسانی که زکات نمی‌دهند
و آخرت را انکار می‌کنند» {سوره فُصِّلَت آیه ۶ و ۷} عرض کردم: این چگونه است فدایت
شوم، این مطلب را برایم توضیح بدهید. امام فرمود: وای بر مشرکین که در مورد امام اول
شرک آوردند. آنها در مورد ائمه دیگر هم کافرند.ای ابان! خداوند مردم را به ایمان به
خود دعوت کرده است و وقتی به خدا و پیامبر ایمان آوردند، واجبات بر آنها لازم می‌شود
تفسیر القمی، جلد ۲ صفحه ۲۶۲، چاپ دار الکتاب - قم
تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، صفحه ۵۲۱، چاپ
مؤسسة النشر الإسلامی
شرح علامه مجلسی (رحمه الله) بر این حدیث:
فسر علیه السلام المشرک بمن أشرک مع الإمام الحق إماما آخر و
الآخرة بالأئمة الآخرة و هذا بطن من بطون الآیة و یدل الخبر علی أن المشرکین بالله
غیر مکلفین بالفروع و المخالفین مکلفون بها و هو خلاف المشهور بین الإمامیة و یمکن
حمله علی أن المراد أن تکلیف الذین لا یعرفون الله و رسوله بالإیمان بهما أهم و آکد
من دعوتهم إلی الفروع لا أنهم غیر مکلفین بها و هذا القدر کاف لتأیید کون المراد بالمشرک
المعنی الذی ذکره علیه السلام
امام (علیه السلام) «مشرک» را در آیه به کسی تفسیر کرده که دیگری
را با امام واقعی شریک قرار دهد. و لفظ «آخرت» را به ائمه دیگر تفسیر کرده است. این
یک بطن از بطون آیه است. این خبر دلالت بر این دارد که مشرکین ملزم به انجام فرایض
نیستند، ولی مخالفین مکلف به آنها هستند، با اینکه مفاد آن بر خلاف مشهور بین دانشمندان
شیعه است. ممکن است بگوییم منظور این است که وادار کردن کسانی که ایمان به خدا و رسول
ندارند به ایمان مهم‌تراست از تکلیف نمودن ایشان به اجرای دستورات. نه اینکه اصلا مکلف
به دستورات نباشند، همین مقدار که برای تأیید معنای مشرک بیان شد کافی است
بحارالانوار، جلد ۲۳ صفحه ۸۴، چاپ دار إحیاء التراث العربی
حدیث ۲۴:
حَدَّثَنَا عَبْدُ اَلْوَاحِدِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ
اَلنَّیْسَابُورِیُّ اَلْعَطَّارُ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ بِنَیْسَابُورَ فِی شَعْبَانَ
سَنَةَ اِثْنَتَیْنِ وَ خَمْسِینَ وَ ثَلاَثِمِائَةٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ
مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ اَلنَّیْسَابُورِیُّ عَنِ اَلْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ قَالَ:
سَأَلَ اَلْمَأْمُونُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى اَلرِّضَا عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَنْ یَکْتُبَ
لَهُ مَحْضَ اَلْإِسْلاَمِ عَلَى سَبِیلِ اَلْإِیجَازِ وَ اَلاِخْتِصَارِ فَکَتَبَ
عَلَیْهِ السَّلاَمُ لَهُ أَنَّ مَحْضَ اَلْإِسْلاَمِ... وَ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْهُمْ
مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً...
فضل بن شاذان که گفت: مأمون از امام رضا (علیه السلام) درخواست
کرد که براى او خلاصه اسلام را به صورت مختصر بنویسد. در قسمتی از نوشته حضرت اینچنین
آمده: هر کس بمیرد و آنان (اهل بیت علیهم السلام) را نشناسد، به مرگ جاهلى مرده است
عیون أخبار الرضا(ع)، جلد ۲ صفحه ۱۲۱، چاپ منشورات جهان
حدیث ۲۵:
أَبِی رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ
اَلْحَسَنِ اَلْمُؤَدِّبُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ اَلْأَصْبَهَانِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ
بْنِ مُحَمَّدٍ اَلثَّقَفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ
عَنْ أَبِی هَارُونَ اَلْعَبْدِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ اَلْخُدْرِیِّ قَالَ: کَانَ
رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذَاتَ یَوْمٍ جَالِساً وَ عِنْدَهُ
نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فِیهِمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِذْ
قَالَ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ دَخَلَ اَلْجَنَّةَ
فَقَالَ رَجُلاَنِ مِنْ أَصْحَابِهِ فَنَحْنُ نَقُولُ
لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ
فَقَالَ رَسُولُ
اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِنَّمَا تُقْبَلُ شَهَادَةُ أَنْ لاَ
إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مِنْ هَذَا وَ مِنْ شِیعَتِهِ اَلَّذِینَ أَخَذَ رَبُّنَا مِیثَاقَهُمْ
فَقَالَ اَلرَّجُلاَنِ فَنَحْنُ نَقُولُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهِ فَوَضَعَ رَسُولُ
اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَدَهُ عَلَى رَأْسِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ
السَّلاَمُ ثُمَّ قَالَ عَلاَمَةُ ذَلِکَ أَنْ لاَ تَحُلاَّ عَقْدَهُ وَ لاَ تَجْلِسَا
مَجْلِسَهُ وَ لاَ تُکَذِّبَا حَدِیثَهُ
ابو سعید خُدْرى مى‌گوید: روزى پیامبر (صلّى الله علیه و آله)
نشسته بود و تنى چند از یارانش که امیرالمومنین علی بن ابى طالب (علیه السلام) از جملۀ
آنها بود نزد وى حضور داشتند. حضرت فرمود: هر کس «لا اله الاّ اللّٰه» بگوید وارد بهشت
مى‌شود. پس دو تن از یاران (ابوبکر و عمر) حضرت گفتند: ما نیز «لا اله الاّ اللّٰه»
مى‌گوییم. رسول خدا (صلّى الله علیه و آله) فرمود: شهادت «لا اله الاّ اللّٰه» تنها
از این شخص [اشاره به امیرالمومنین علیه لسلام] و از شیعیان او که پروردگارمان از آنان
پیمان گرفته است پذیرفته مى‌شود. باز آن دو تن گفتند: ما نیز «لا اله الاّ اللّٰه»
مى‌گوییم. پیامبر (صلّى الله علیه و آله) دست بر سر امیرالمومنین (علیه السلام) گذاشت،
سپس به آن دو فرمود: نشانۀ آن این است که بیعت او را نشکنید، و در جایگاه او ننشینید،
و سخنش را تکذیب نکنید
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، صفحه ۷، چاپ دار الشریف الرضی
للنشر
